Sunday, March 30, 2008

ГУРВАН САРЫН СҮҮЛЧ....

Үхлийн тухай бид юу мэдэх билээ? Ямар үхэж үзсэн ч биш, юугаа мэдэхэв. Харин ганц зүйлийг мэднэ. Тэр нь, үхэхэд ямар нэгэн шалтгаан, бүр том шалтгаан байх ёстой. Мэдээж хүн бүрт өөр өөр шалтгаан. Харин энэ шалтгаанаа мэдсэн хүн амьдралд илүү хайртай болдоггүй гэж үү?

Friday, March 14, 2008

ӨЧИЛ...

Ганцаардах үед тань миний бичлэг таны сэтгэлийн хань байгаасай гэж хүснэ. Хөдөө байдагсан бол цас, бороо сөрөөд эсвэл өвс ногоо ургахыг ажин гэлдрэхэд тань, үгүй бол манантан бараантах Богд уулынхаа оройг ширтэж, мансуурах утаан дундах Улаанбаатарынхаа хөл хөдөлгөөн, дуу чимээнд ядран цухалдах ахуйд тань миний бичлэг таны цээжний хаа нэгтээ мөнгөн хонх адил жингэнэж байгаасай гэж хүснэ. Орчлонгийн хамгийн дорой нэгэн ч ингэж бодох болов уу гэж санадгийм...

Нэгэндээ захидал бичиж, эсвэл уулзаж элэгсэг дотно үг хэлэлцэх нь моодноос гарч эхэлсэн эринд бид амьдарч байна. Нүд нүдээ харалцахгүйгээр бичсэн месеж, нүүр нүүрэндээ хүрэлцэхгүйгээр хэлсэн үгс, итгэл сэтгэлээ нээхгүйгээр хамтарсан амьдрал дунд зүтгэсээр л явна. Өндөр хөгжилтэй улс гүрэн мэдээллийн дарангуйлалд автаж, эрдэмтэд нь атомыг дахин жижиглэх тухайд мөрөөдөж сууна. Буруу ч зүйл биш юм. Гэхдээ л....

Өдөр хоногийн утга учир юунд байдаг, амьдралын үнэ цэнэ гэж юу болох, гудамжаар алхаж яваа ганган хээнцэр хийгээд хээгүй даруу бүсгүй юу бодож явдаг хийгээд агаар, салхи, уул ус юу гэж шивнэдэг нь соёлт, дэвшилтэлт хүн төрөлхтөнд хамаагүй гэж үү? хэмээн гуниглан боддоог. Гэлээ ч Шекспир, Омар Хайам, Есенин, Ли Бай, Равжаа нарыг хүн төрөлхтөн мартах цаг өдий байна даа гэж бодох, итгэх дуртай юм аа би.

Монгол хэмээх агуу их гүрний Хэвлэл мэдээлэл хэмээх мундаг армийн жагсаалын цэрэг юм аа би. Нацагдорж, Равжаа, Явуухулангийн мөрөөн үлдээсэн Монгол эх нутаг дээр, баруун Алтайн их туульс дор уярч өссөний хэрэг юу билээ? :-) Арван дөрөвтэйдөө анх сэтгэл дэх учралаан ил гаргаж эвлүүлснээс хойш дахин 14 жил өнгөрчээ. Дэвтэрт буй, бас блогт орж буй бичлэгүүд минь хүүхэд болоод идэрхэн насны минь сэтгэлийн ноорог, энэ л цаг үеийн жаргал зовлон хосолсон ертөнц минь билээ. Замбараагүй бодол, хөглөрсөн их бичиг цаас, ажил дээрээ болоод гэрт орших цэмцгэрдүү хэрнээ оюунлаг ахуй....ерөөсөө залуу насны минь тухай тэмдэглэл юм.

Хүмүүсийн алга ташилтанд толгой эргэж, тэднээс олон олон захидал авч, хэн нэгний амнаас өөрийн тухай магтаал сонсож, харсан эрчүүл бүхэн хөлний тэгш, хөхний сайхныг магтах ахуйд танихгүй айлаас бяцхан охин чихэр өвөртлөөд гарах адил баярлан хөөрдөг бөгөөд үүнийгээ муу зүйл биш гэдэгт итгэдэг ээ. Энэ бүхэнд ойртуулсан, намайг найраг болоод нийтлэлийн орчинд оруулсан Суран багшдаа баярладаг аа. Төрсөн голомтонд минь түүх хууч, үлгэр домог, яруу найраг, хайр энэрлийн халуун гал бадарч, эдүгээ цагийн цөөн тооны сэтгүүлчдийн сайн сайхан бичлэгүүд сэтгэлийн минь ятгыг хөглөх шиг санагддаг. Тэд үгүйсэн бол би хэнсэн билээ?

Эмээгийнхээ зурагны дэргэд нулимс бөмбөрүүлэн суугаад сэтгэл зүрхэнд минь Эх орон, их нутаг, ард түмнээ гэх ИЖИЙ ХАЙР дахин мэндлэхийг мэдрэх хичнээн сайхан. Монгол минь үгүйсэн бол би ХҮН байхын хэрэг юусан билээ. Бичлэгээ баяжуулах, бийрээн барих шалтгааныг үүсгэж өдөөдөг хүн бүхэнд, юм болгонд БАЯРЛАЛАА гэж хэлье. Амьдралыг минь уян болгож буй, алхам тутамд түшин тулж буй дурлалт залуудаан баярлалаа.

Орчлонгийн хатууг зөөллөх гэж, гэрэл гэгээг нь өчүүхэн ч атугай нэмэх гэж холын замд гарсан гүнж билээ би. Энэ нь тийм ч амар хялбар зүйл биш ээ. Өсөх тусам бартаатай болдог уулын оргил юм. Цаст таван Богдын охин би юунаас шантрах билээ. Энэ л замын эхнээс буцах эрх, халшрах бодол хэзээ ч төрж байсангүй. Хэрэв тийм л аймхай байсан бол хайртыгаан тэвэрдэг, цэцэг тарьдаг, тэрлэг оёдог гартаа бичлэгийн хатан сумыг юу гэж анх атгаж, ган үзгийн хошуугаар үзэг цаас нийлүүлэхсэн билээ дээ.

ХАВАР

Алс баруунаа харахад аянгын гялбаа цахилна
Аав ээжийн нутагт одоо л хавар ирэв үү дээ
Алтан ураг дэлгэрсэн гал хөндийд нь
Агь таана задран найгадаг цаг болов уу даа

Цагийн ийм сайханд шувууд дуулаад өнгөрөхөд
Цардмал замын доор ч ногоо ургадаг байх даа
Алс баруунаа харахад
Аянгын гялбаа цахина...

Wednesday, March 12, 2008

РАУШАН- ТАНХИЛ БҮСГҮЙ....

Одоогоос 10 жилийн өмнө тэртээх 1998 оны зун би дөнгөж 1-р курсээ төгсөөд дадлага хийхээр Баян- Өлгий аймгийн Хэвлэл мэдээллийн алба хэмээх байгууллагын үүд тогшин оров оо. Тэр өдрөөс хойш бүтэн сарын хугацаанд багагүй зүйлийг сурч мэдсэн бөгөөд энэ хугацаанд чимээгүйхэн уран бүтээлээ туурвичихаад бусад үед ямар нэг зүйлийг анзааран, чимээгүй суух нэгэн ахаас дараах бичлэг ирнэ гэж зүүдлээгүй явсан үе... Дадлагын хугацаа ч дуусав. Дараах захиа ч ирэв. Өнөө бодоход ихээхэн дурсамжтай агаад өөрийнхөө дүр төрхийг олж харах шиг болно. Нэрийг нь нууцлахыг хүссэнгүй. Хэнтий аймагт төрсөн гэх тэр ахыг Бакытбек гэх агаад ширвээ хурц сахалтай намхан туранхай залуу байсан санагддаг аа. Одоо хаана явааг бүү мэд. Надад зориулсан ийм бичлэг л үлдэж. Хүний амьдрал дурсамжаар баян, тэр нь хожим хойно сайхан сэтгэгдэл үлдээсээр байдаг хойно доо...

Ажил, амьдралын эцэс төгсгөлгүй мэт хөврөн заримдаа баярлуулж, заримдаа гомдоох уртаас урт замд миний сэтгэлийг санаандгүй уулзалтаараа, салж боломгүй ааш зангаараа өөртөө татаж, богинохон хугацаанд бат бэх холбоо тогтоож амжсан залуухан бүсгүйг Раушан гэж нэрлэвэл зохилтой. Энэ нь ариухан цэцгийн нэр, анхилуун тансагийн билэгдэл. Тэгээд ч миний энд өгүүлэх бүсгүй бол Раушан цэцгийг санагдуулам дулаахан, булбарай, зөөлөн билээ... Оршил хэсгийг энэ удаад товчилж хэлэх гэсэн гол санаагаа гаргахыг хичээе.
Хэвлэл мэдээллийн салбарт чамлахааргүй жил ажилласан, их бага ямар нэгэн хэмжээгээр туршлага дадлага олж авсан гэж үзээд итгэл хүлээлгэдэг, хүндэтгэдэг хүний тоо, тэр тусмаа бүсгүй хүний тоо нэгээр нэмэгдсэн, ялангуяа хамгийн ойр дотны минь хүн болж зүрхний гүнд хоногшсон тэр өдөр наадмын өмнөхөн юмсан. Боломжтой л бол хэнд ч тус дэм болж явахыг хичээдэг миний нүдэнд Раушан анх яаж өртлөө. Ямаршуу дүр төрхтэй байлаа? За бодъё байз.

А тийм..., цагаахан царайтай, богинохон тайрмал үстэй, нүдэндээ нарны хар шилтэй, үг дуу цөөтэй болов уу гэмээр байрын, нээх том аяны үүргэвчтэй /хожим нь түүнийгээ гоёлын зориулалттай гэж тайлбарлаж байсан/, нуруу туруу тэгш, алхаа гишгээ нь юм их бодож тунгаадаг, бичиг цаасны хүнийг санагдуулам байлаа. Хэд хоног өнгөрөв үү үгүй юу ижил дасал бололцоод ирмэгц миний таамаглал 95 хувь зөв байсанд хязгааргүй их баярлаж билээ. Андуу бодж дүгнэсэн нь юу вэ гэвэл үг дуу цөөнтэй бус яриа хөөрөөтэй, хөгжөөнтэй охин байлаа. Харин үе үе гаднаа ноомой дүнсгэр байдал гаргаснаа өөрөө мэддэггүй, нүүр царай нь илчилж өгдөг янзтай.
Ажил албаны аль эсхүл амин хувийн ямар ч захиа даалгавар өгсөн цаг тухайд нь чанартай сайн биелүүлэхийг хичээдэг нь сайшаалтай. Гэхдээ ...жаахан эрхлүүлж л суувал таарах, тэгэж байж санаж бодсоноосоо илүү зүйл хийлгэж, бүтээлгэж авах чадвар гагцхүү миний л цээжинд байгаа юм шиг... Ажигламтгай, юмыг тусгаж авахдаа сайн, их уншдаг, бага бичдэг онцлогтой юм. Бичиж зурах ажлаа залхууралгүй цааш үргэлжлүүлбэл их юм хийж бүтээх бололцоо, чадавх байна гэж бодном.

...Хэд хоног хол хөндий байвал би санаж ганцаардах, уйтгарлан гуних янзтай болдог ба шүлэг бичиж өөрийгөө тайтгаруулахыг эрмэлздэг. Ихэнхдээ тусыг олдоггүй гадаа гарч хэдэн цагаар суух эсхүл хөнжлөө толгой дээгүүрээ нөмрөөд хэвтээд авах хоёр замын нэгийг сонгоно. Бид одоохондоо нэг хотод байна. Цаашдаа холдож явлаа гэхэд зураг мураг нь байвал үзэж сэтгэл дэвтээх, эхүл захиа занаа бичилцэж байх биз...? Миний бодлоор аль аль нь ч утгагүй.........

........... Раушан ээждээ хайртай, ээждээ их эрхэлдэг хүн юм даа...... /үргэлжлэл бий.../

1998.08.22
К. Бакытбек