ЮУН ХӨГЖИЛ....

Монголчууд маань улам л хөгжиж байна, монгол улс маань дэвжин дээшилж байна гэж ярьдаг. Худлаа байхгүй юу... Юуун хөгжил. Аливаа улсын хөгжлийн үзүүлэлтийг нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээгээр үнэлдэг үе ард хоцорч хувь хүний хөгжлийн үзүүлэлтээр хэмждэг болсон. Гэтэл хөгжсөн монгол хүн хаана байна аа? Баримт дурдъя даа.



Баримт 1. ХОШИН МОНГОЛ
Сүүлийн нэг сард би хошин шогийн гурван ч тоглолт, Тэнгист 4 удаа кино үзжээ. Манайхан үзвэр үзэж, сэтгэлийн цэнгэл эдлэх гэж ордог юм уу? харанхуйд хоол идэх гэж ордог юм уу? үнэндээ ойлгоогүй. Андтайгаа, амраг хайрттайгаа, аав ээжтэйгээ амралтын өдрөөр аль нэг газар хоолонд орчоод, дараа нь тоглолт үзэж алжаалаа тайлмаар байдаг, гэтэл хажууд нэг хүн хуушуур идээд л, нялх хүүхэд нь уйлаад л ...ямар тамтай гээч? Би лав ээж болчихоод хүүхдээ лав гурван нас хүртэл нь тийм газар дагуулж очихгүйгээр шийдсэн. Ёстой хошин байгаа биз?



Баримт 2. ХОГИЙН МОНГОЛ
Биеэ авч явах соёл, хүнтэй мэндлэх, танилцахаас эхлээд л өөрийгөө хөгжүүлэх энэ тэр гээд зүсэн зүйлийн сургалт байнга явагдаж, тэр болгонд хүмүүс хар мянгаараа л сурч харагдахын. Гэтэл тэр хувийн соёл нь хаана байна аа? Жишээ нь, месенжерт хэд хэдэн танихгүй нэр, хаяг орж ирэв ээ? Шууд л танилцах уу, чи их хөөрхөн юм гэнэ. Гэтэл хүнтэй танилцах хүн чинь эхлээд өөрийнхөө нэр, ажлаа, зорилгоо хэлээд дараа нь хүн байцаадаг байгаа даа. Өөрт нь мэдээлэл хэрэгтэй, өөрөө л юм мэдэж байвал бусад хүнийг хүндэтгэх гэсэн зүйл тархи, зүрхэнд нь огтхон ч алга. Ажил ихтэй байна гэж бичсээр байхад л дайраад ороод ирнэ. Тэднээс нуугдаж, invisible байж болно л доо. Гэтэл би месенжэртээ ил тод, дархан эрхтэй харагдаж баймаар санагдахын...



Баримт 3. МЭДДЭГГҮЙГЭЭ МЭДДЭГГҮЙ МОНГОЛ
Ажлын шаардлагаар нийслэл хотод байдаг лавлахуудаас мэдээлэл авах хэрэг гарав. 1950 руу залгалаа.
- Байна уу, сайн байна уу? 1-р сургуулийн урд байдаг Чо бөрт төвийн жижүүрийн утсыг хэлж өгөөч?
- Хаана байдаг гэнэ ээ?
- 1-р сургуулийн урд
- Ямар газар гэнэ ээ?
- Чо бөрт. Одоо Чонон бөрт гэдэг болсон байна лээ
/мөнгө урссаар л..../

Дараагийнх. 109 рүү залгав.
- Байна уу, сайн байна уу? Ардчиллын ордны утсыг хэлж өгөөч?
- 5555555555
- /Залгав/ Энэ ардчиллын ордон мөн үү?
- Үгүй ээ, Ардчилсан нам байна
- Уучлаарай....

Дахиад л залгав.
- Байна уу? Од плаза-гийн утсыг хэлж өгөөч?
- Хаана байдаг юм бэ?
- Харин хаана байдгийг би танай лавлахаас мэдэх гэсэн юм?
- Та утсыг нь мэдэхгүй биз?
/хэ хэ хэ/ би юм хэлж чадсангүй инээв... Уг нь би лавлах руу ярилаа гэж бодтол...

Хамгийн гол нь мэдэхгүй байгаа бол энэ газрууд хаалгаа эртэхн шиг барих хэрэгтэй. Хүний мөнгийг дэмий үрж яанам бэ? Эсвэл мэдэхгүй байгаа ажилтнаа шууд халах хэрэгтэй ш тээ.

Бас нэг хошин жишээ... Би өөрөө сэтгүүлч хүн. Гэхдээ лав ТВ9 телевизийн сэтгүүлчээс илүү ёс зүйтэй гэдгээ мэднэ.

- Байна уу, ТВ9 телевизийн мэдээллийн алба уу?
- Тийм байна
- Би хэрэгтэй мэдээлэл өгөх гэсэн юм аа. Монгол улсыг цөлжилтөөс хамгаалах зорилгоор Булган аймгийн Баяннуур суманд 10,000 мод тарих ажлыг эхлүүлэхээр 80 гаруй оюутан залуус явж байгаа юм аа. Энэ талаар олон нийтэд мэдээлэх гэсэн юм.
- Наадах чинь хэний Пиар вэ? Улсын их хурлын гишүүн мишүүн явж байгаа юм уу?
- Хэний ч пиар биш. Ямар ч гишүүн яваагүй. Төрийн бус байгууллага, оюутнууд явж байгаа юм. Эх оронд маань тустай сайн үйлс болохоор та бүхнийг ирж энэ ажлыг сурталчилж өгөөрэй гэх гэсэн юм?
- За одоохон... /нэлээн удав. Цаанаа хүмүүстэй яриад байгаа бололтой. Миний гар утасны нэгж явсаар л.../
- Байна уу?
- Байна байна
- Та дахиад ярь даа....

Ёо ёо хэлэх үг олдсонгүй....


Баримт 4. БҮДҮҮЛЭГ МОНГОЛ
Үсээ засуулахаар Улаанбаатар зочид буудал руу очлоо. Хүн ихтэй байсан учир хүлээж байх зуураа хумсаа янзлуулъя гэж бодоод маникюр руу нь дөхлөө. Хумсаа янзлуулахаар суулаа.
Тэгсэн чинь хумсаа будсан хуучин лакыг маань арилгаж чаддаггүй ээ. Хуурайдаж чаддаггүй ээ. Үзүүрийг нь будуулах гэтэл бүүр аймаар болгож орхив. За яахав, шинэ ажилтан юм байлгүй гэж гүрийгээд сууж байтал хумсны махыг нь авч байгаа нь гээд арьс зүсэж орхидог байгаа. Үнэхээр тэссэнгүй.
- Миниий дүү гэртээ ээж, эгчийнхээ хумсыг янзалж сайн дадлага хийж бай
- Харин тийм ээ. Саяхнаас ажиллаж байгаа юм
Би түүнээс уучлаарай гэдэг үг сонссонгүй. Ёстой бүдүүлэг монгол...

Гудамжинд явж байгаа 2 залуу зөрөхдөө санаандгүй шүргэлцэж орхивол уучлалт гуйхын оронд шууд зодолдоно. Хурдтай явж буй автобусанд зогсоогоороо явж байхдаа ухасхийлтэнд нь өөрийн эрхгүй өмнө байгаа хүнээ шүргэчихвэл - Чи галзуу юм уу гэнэ. Цагаа барих гэж хэт хурдалж байгаа жолоочийн өмнөөс би өөрөө тэр хүнийг шүргэчихсэн юм шиг уучлалт гуйна.

За тэгээд монголоор дүүрэн бүдүүлгүүд байхад би юунаас нь дутахав гэж бодоод адилхан байхаар шийдлээ. Тэгээд над руу залгасан хэний ч утсыг авахгүй 2 сар болов /яахав ингэснээрээ би илүү тэнэг гэдгээ харуулж байна л даа/ Гэхдээ яадгийн... Зөрүүдэлмээр санагдаад...

САНААШРАЛ

Зоргоороо амьдарсан гэж гайхуулах зүйл надад алга аа. Учир нь зовлонг жаргалаас илүү эдэлсэн байнам би. Зогсоо зайгүй нулимс амталсан гэвэл бас л худлаа. Зогистолоо ууж, наргиж байснаа хаана, хэнээс нуух билээ. Санаан зоргоор амьдрахыг хүслээ ч болдоггүй “тавилан”-г яанам би. Салдаггүй сэтгэл гэж итгэлээ ч сарнидаг “төөрөг”-ийг бас яалтай. Сүүгээ хөхөж өсдөг нь л үнэн “хувь заяа” юм байна. Сүүдэрт нь гээгдэж үлддэг нь аргагүй амьдралын “жам” юм байна.

ИТГЭЛ /Титэм үгээс/

Итгэл бол хүн чанарын нэг шалгуур, ёс суртахуун ёс зүйн нэн чухал хэмжүүр. Итгэл бол аугаа их хүч. Хайр сэтгэл, гэр бүл итгэл дээр оршин тогтнож батжин бэхжинэ. Хиргүй тунгалаг итгэлтэй гэр бүл хэврэг эмзэг байдаггүй ээ. Хүмүүний харилцаа, үерхэл нөхөрлөл мөн л итгэл дээр суурилна. Хүн, хүндээ хэдийчинээ гүн итгэлтэй байна үерхэл нөхөрлөл төдийчинээ бат бэх. Бие биедээ итгэнэ гэдэг хүн ёсны хамгийн ариун нандин бат холбоос билээ. Итгэл нь үл үзэгдэх мөртлөө үл тасрах сэтгэлийн учигаар хүмүүсийг гагнан холбож өгдөг юм. Итгэж болох нөхөр энэ хорвоогийн бүхнээс үнэт эрдэнэс лугаа ховор эрхэм хүн. “Бүх зүйлээ ярьж болох тэр итгэлт хүн миний нөхөр мөн”.

Ажил хэрэгч харилцаа, арилжаа наймаа бүгд харилцан итгэлцэл дээр буурь сууриа засч, буурьтай суурьтай, үр өгөөжтэй хөгжинө. Итгэл олсон найдвартай түнш ажил төрөл, амжилт ололтын чинь бат бэх тулгуур байдаг болохоор өөрөө ч тэдний итгэлийг нь хотойлгүй дааж, хос хоёр багана шиг бие биенээ түшин тогт. Хүүхэд залуус та нар юуны урьд өөртөө итгэлтэй бай. Санаандаа багтаасан бардам итгэлтэй хүн санасан зорьсондоо баттай хүрнэ. Үүнд эргэлзэх хэрэггүй. Итгэл үгүй бол амжилт үгүй. Итгэл дутуу бол амжилт мөн дутуу. Чадна гэсэн гүн итгэлтэй хүнд цаана нь гарах чадал эрч хуран хуримтлагдаж байдаг юм. Хүч чадвартаа итгэ. Өөрийгөө аль ч цагт дутуу дулимаг бүү үнэл. Би заавал чадна гэсэн итгэлийн дөлөө бадраан байж давшгүйг давж, гэтлэшгүйг гэтлэж, төсөөлшгүйг бүтээж, шинийг нээж, шилдэгийг туурвина. Чамд заяасан төрөлх ухаан, төгс чадвар, дотоод эрчим хүч яндашгүй дундаршгүй болохоор бүрэн итгэлтэйгээр зориглон, бүтээлч хичээлттэйгээр зүтгэвээс холын хол, хүрч чадахгүй мэт төсөөлөгдөж байсан өндөр оргилдоо мацан гарч магад дөнгөнө.Өөртөө итгэлтэй байх нь үнэхээр чухал. Түүнээсээ дутуугүйгээр бусдад итгэх хэрэгтэй. Хүнд итгэж явах их сайхан, хүмүүсийн итгэлийг хүлээнэ гэдэг бүр ч сайхан. Бусдад итгэдэггүй хүн өөрийгөө тарчлаан тамлаж, сэтгэлийн мөнхийн зовлонг эдлэж байдаг юм.

Итгэж дотноссон нөхөрсөг харилцаанаас илүү ариун барилдлага байдаггүй. Дарга байна уу, цэрэг байна уу нөхөрлөлд дээр дорын ялгаа хамаагүй. Нөхөрлөл эрх тэгш байдал, харилцан итгэлцлийг л эрхэмлэдэг. “Бидэнд найз нөхдийн туслалцаа хэрэгтэй гэхээсээ, түүнийг авах итгэл илүү чухал”. Итгэлт нөхрөөс үгээ хэзээ ч бүү нуу. Сэтгэлээ уудлан ярьсан яриа итгэлийг улам батжуулна. Ямар нэг зүйл нуугаад байгаа нь мэдрэгдэх мөртлөө үг яриагүй цэрвэж дөлөх нь гүн итгэлт нөхдийн халуун сэтгэл рүү үл итгэлцлийн хүйтэн салхи сэвэлзүүлэх осолтойг сана. Итгэлгүй хүнтэй үг бүү ярь. Өрцнийхөө чанадад далд хадгалах итгэж ярьсан яриаг ил гарган цацагч итгэлийг хөсөрдүүлэн шавхайд хутгана. Ийм итгэлгүй хүнээс их холуур дөлж тойрч яв. Итгэлийг хөсөрдүүлэгчтэй эргээд холбогдох хэрэггүй. Өөрөөсөө ч нуух нь холгүй нандин бүхнийг өөрт чинь итгэж хуучилсан бол өнө мөнхөд нууцлан нямбайлан хадгал. Бусдад огт хэлж болохгүй шүү гэж орь ганц чамд итгэн хэлсэн үгийг оготоно шиг чимээгүй хадгал. Ярьдаг оготоно байдаг гэж сонсоогүй биз дээ?За гэвэл ёогүй итгэлт хүмүүстэй заяа холбон хамтарч ажилла. Итгэлт хүмүүстэй гар сэтгэл нийлэн ажиллаж байгаа хүн төлөвлөснөө төвөггүй хэрэгжүүлж чадна. Нөхдийнхөө авьяас чадварт өчүүхэн ч эргэлздэггүй бол тэдэндээ бүрэн дүүрэн итгэх хэрэгтэй. Тэгэхдээ, “итгэ гэхдээ шалга” гэдэг зарчмыг орхиж болохгүй.

Шалгалтыг чинь амжилттай давж итгэлийг чинь олсон бат итгэлт нөхөддөө итгэл найдварыг бүрэн дүүрэн хүлээлгэ. Ийм нөхөд чинь өөрсдийн замаар явж, хүссэнээ чадварлаг хийж байхдаа жаргалтай байдаг юм. Тэрхүү аз жаргалыг тэнцүүхэн хуваалцагч нь мэдээж чи өөрөө. Бүтээлч хүмүүсийн амжилтын үндэс нь бүгдийг өөртөө итгүүлж чаддагт байдаг. Ажил хэргийн амжилтын оргилд хүрсэн хүмүүс өөрийн бодсон бодол, зорьсон зорилгодоо шууд итгэх эрмэлзэл тэмүүлэлдээ дүрэлзэн шатаж явдагийг би анзаарсан. Ийм итгэлээр жигүүрлэсэн хүмүүсийн өмнө бартаа саад, зовлон бэрхшээл тохиох боловч зогсоож чадах хаалт хориг байдаггүй юм. Тэд хийх гэснээ хийж, хүрэх гэсэндээ хүрч таарна. Байгаа бүхнийг тэр чигээр нь, үнэнээр нь улаан нүүрэн дээр нь хэлчихдэг хүн цөөн ч болов бий. Тийм хүмүүсийг үнэлэх хэрэгтэй. Эд нарт итгэж болно. Харин итгэлгүй хүний үгэнд бүү итгэ. “Таны алдааг илрүүлэгч дайсан түүнийг нуугч найзаас нэн илүү ач тустай” гэдгийг санаж яв. Бусдад итгэдэггүй хүн хардамтгай байдаг. “Хардамтгай хүмүүс жижигхэн зүйлийг том, одойчуудыг аварга хүмүүс, таамаглалыг үнэн болгож хувиргадаг тийм гаж дуран авайгаар цаг үргэлж дурандаж суудаг”.

Нэгэн ухаантан “Хардалт гэдэг бол ердөө омог бардамын тэнэг хүүхэд, эсхүл ухаангүй хүний өвчин юм” хэмээн тодорхойлжээ. Хардалтын тамлал нь хүмүүсийн тамлал дотроос хамгийн зовлонтой нь бөгөөд түүнийг учруулж буй хүнд өрөвдөх сэтгэл бүхнээс бага байдаг гэнэ. Хардалтын хорыг тайлагч шидэт ерөндөг нь итгэл билээ.Бусдад итгэхийн хамт бусдын итгэлийг найдвартай дааж амьдар. Хүн төрөлхтний түүх итгэл алдсан, итгэлийг хөсөрдүүлсэн, итгэл эвдсэн балгаар хэтэрхий баялаг. Итгэж найдаж явсан хүн нь итгэлийг эвдэн найдварын галыг бөхөөх нь үнэхээр аюултай. Итгэл алдах шиг муухай зүйл үгүй. Итгэл алдах нь дүрэлзэн бадарч байсан сэтгэлийн халуун гал руу хүйтэн ус, нойтон элс цацахтай адил. Итгэлийг буруугаар ашиглах нь итгэл алдахаас дутуугүй хортой. “Хамгийн зэвүү хүрмээр гэмт хэрэг бол нөхрийнхөө итгэлийг хортойгоор ашиглах явдал мөн”. Хүмүүс хэнд илүү итгэдэг вэ? Үнэнч хүн бусдын итгэлийг хялбархан олдог. Худал хуурмаг явдалтай хүн бусдын бат итгэлийг хүлээдэггүй. Шударга хүмүүс итгэл илүү хүлээдэг. Шударга бус хүнд итгэх нь чононд хонь хадгалуулсантай л адил. Итгэл даадаг хүн бүхнээс илүү үнэлгээтэй. Итгэлт хүндээ хамгийн чухал ажлаа даатгадаг нь хаа газрын нийтлэг ёс. Бусдын итгэлийг найдвартай хүлээнэ гэдэг хүнд өөрт нь байгаа зүйрлэх аргагүй үнэт баялаг. Хуурамчаар итгэгдэх шиг хуудуутай явдал үгүй. Хуурамч итгэл олсон зальтан хамгийн эгзэгтэй мөчид хамгийн хортойг үйлдэн холдон зайлна. Итгэсэн нөхөр инээсэн дайсан болох шиг аюултай зүйл байхгүй биз ээ. “Итгэл эвддэг найз хамгаас аюултай дайсан”. Чиний амьдралд хамгийн ойр дотны хүмүүс хэн бэ? Мэдээж хэрэг гэр бүлийнхэн чинь.

Хамгийн ойр дотны хүмүүстээ, өөрөөр хэлбэл гэр бүлийнхэндээ хамгаас илүү итгэх нь хамаагүй ухаалаг зан гэдгийг мэдэж ав. Итгэлт найз нөхдөөсөө үнэнийг сонсохыг бүү төвөгшөө. “Бүр найз нөхдөөсөө ч үнэнийг сонсохыг хүсдэггүй тийм дүлий годил найдваргүй” гэж хэлсэн ухаантны үг нэн сургамжтай. Ийм найдваргүй дүлий годил болчихгүйг хичээх нь онцгой чухал шүү. Өгөө авааны зарчим дээр бус үнэн сэтгэлийн итгэл дээр суурилсан үерхэл нөхөрлөл бат бэх, баттай найдвартай байна. “Баялгийг олж авахын тулд чамтай нөхөрлөх болсон тэр хүн чиний итгэлтэй найз биш, харин хамгаас аюултай дайсан байдаг”-ийг тань. Гагцхүү өөрийн хэргийг бүтээхийн тулд үнэг шиг зальдаж, хануур хорхой мэт наалдах олиггүй нөхдөд итгэлийн хаалгаа нээж өгвөл хожмын өдөр харамсаж үл барах хохирлыг амсана. Тэднээс болгоомжил. Итгэж үл болох нөхөрт дахин давтан дөнгүүлэх нь итгэмтгий хүний зан гэхээсээ дээд зэргийн хариуцлагагүй явдал гэдгийг ухаар. Найдваргүй гэдэг нь танигдсан, итгэх аргагүй хүн үүрдийн нөхөр чинь биш, зуурдын замын хань байсныг хожимдоогүй байхдаа ойлгож, зайгаа барин холд. Итгэл даадаг хүмүүс урамтай. Итгэл даадаг учраас би тэднийг үнэлдэг юм. Хүний итгэл дуусашгүй. Итгэл хамгийн сүүлд үхдэг гэсэн үг ч бий. Итгэл барагдан цөхрөх үе хүнд тохиож болох. Гэхдээ л итгэлийн үндэс нь хэзээд амьд үлддэг юм шүү. Үндэс нь үлдсэн болохоор дахин тордоод өгвөл итгэлийн турьхан яргуй цэцэг хатуу хөрсийг нэвтлэн цасан дороос цухуйх болно. Чамд үлдсэн хүсэл эрмэлзэл, итгэл найдвар чинь амжилтын замд хөтлөх бас нэг шинэ эхлэл байдагт итгээрэй!

**************************************

Хүмүүс ээ надад урам хайрла
Хүсэл зоригийг минь бадраах
Халуун дулаан итгэл хайрла....

САНААШРАЛ

Нулимс минь аягандаа багтахгүй мэлмэрээд л
Нуугдсан гуниг сэтгэлийг шаналгах юм аа
Нуугаад ч яахав дээ, урьд нэгэнтэй амьдарч байснаа
Хэлээд ч яахав дээ, чамайг хайрласнаа

Хавар эртийн яргуйг хугацаанаас нь өмнө хүлээдэг ээ
Харин чамайг би дахин дахин харъюу л гэсэн юм
Харцны чинь өмнө гундамгүй цэцэг шиг үлдьюү гэтэл
Хайр гэдэг далайнаасаа чи дуслыг ч өгөхгүй юм

Хундагалж барьсан дарсны чинь амтанд халамцаж
Хувцас нимгэлэх хурууны чинь хөдөлгөөнд уярахдаа
Аргамжиж явсан сэтгэлийнхээ хүлээснээс алдуурч
Амандаа багтамгүй тансаг үгсийг чамд л гэж харамгүй хэлсиймаа

Хүсэл тачаалын цэцэг хатаж байсныг сэргээж
Хүнд итгэхээс айдаг сэтгэлийг минь татахдаа
Хөлгүй орчлонгийн сар мэт тийм сайхан жаргалыг
Хөөргөн нэгэн бүсгүйд амтлуулснаа чи минь мэдээгүй л яваа даа...

ЖИЗНЬ - ЭТО РИСК

Амьдрал бол тэр чигээрээ эрсдэл.... Үнэн үг шүү.

Орчлонд мэндлээд тосож авсан тэр ертөнцөд муухай болоод сайхан зүйл үргэлж хосолж байдгийг мэдэрнэ. Овоо том болоод санаандгүй хийсэн үйл нь бусдад буруугаар ойлгогддог болохыг анзаарна. Идэр насандаа хайр сэтгэлийн хүлээсэнд тарчилж, ирээдүйд хэрхэн яаж амьдрахаа сонгох гэж алдана, ононо. Ингэж тэгсээр байтал он жил өвгөрч бид улирч одно.

Том зорилготой нэг нь түүнийхээ төлөө үхэн хатан явж, жүжиглэж амьдарна. Томоохонд дөхөх зорилготой нэг нь тэг дундуураа татуулж, тэнсэн ялтайм шиг тэнүүчилнэ. Томгүй зорилготой нэг нь өнөө маргаашаа аргалж, тэр нь бараг орчлонд хамгийн амар амгаланг авчирна. Ядарсан ч хорвоо доо хөөрхий :-)

Эрсдэл бүхэн эсвэл сайныг үгүй бол мууг авчрах агаад чухамхүү ямар хариу үйлдэл ирэхийг хүн гэгч амьтан үл мэдэх нь хэцүү. Мэдлээ гээд ч нээрээ яах билээ. Өнөө маргаашийн хоолны төлөө амьдарч амьтны жамаар дуусах уу, өөдрөг зорилго агуулж ахадсан болгон руу зүтгэж арьс махаа зулгаах уу? Хүнд өөдрөг харагдах гэж худлаа жүжиглэх үү? Байгаагаараа жаргаж байна гээд балгаад л явах уу? Ойлгомжгүй....

Заримдаа Хулангийн хэлдгээр нээрээ Зүлгэн дээр гэрээ бариад зүгээр л нэг амьдармаар санагдахын. Дэлхийн хөгжлийг даган баясаж, хөлд нь үрэгдэхээ шахсан энэ их хурд хэнд хэрэгтэй юм бэ? Монголын хоёр сая хүний гуравны нэг нь сүрхий доктор, профессор, ном эрдмийн гэгээн хутагтууд атлаа хүний сэтгэл зүрхэнд ямархан дайн явагдаж байгаа, түүнийгээ давахад нь яаж туслах билээ гэж бодохоосоо илүү өөг нь харж, шүүмжилж, түүнээсээ таашаал авдаг хогийн соёлт ертөнцийг чөтгөр аваасай....

Хөгжил, хөгжил... Хөгжил гэж тэгээд юу юм бэ? Үхэн хатан явж байж авсан улаан, ногоон, цэнхэр өнгөтэй хавтсыг хэлэх үү? Үнэн сэтгэлээ гээгээгүй нинж ариун сэтгэлтний тусч үйлийг хэлэх үү? Амьдралын төлөө тэмцэн яваа хүний нутаг дахь хор шартай бүсгүйг хэлэх үү? Аль аль нь утгагүй. Зүгээр л хөнжлөө нөмрөөд, тархиа суллан, нам унтмаар....

2008.04.13

ГУРВАН САРЫН СҮҮЛЧ....

Үхлийн тухай бид юу мэдэх билээ? Ямар үхэж үзсэн ч биш, юугаа мэдэхэв. Харин ганц зүйлийг мэднэ. Тэр нь, үхэхэд ямар нэгэн шалтгаан, бүр том шалтгаан байх ёстой. Мэдээж хүн бүрт өөр өөр шалтгаан. Харин энэ шалтгаанаа мэдсэн хүн амьдралд илүү хайртай болдоггүй гэж үү?

ӨЧИЛ...

Ганцаардах үед тань миний бичлэг таны сэтгэлийн хань байгаасай гэж хүснэ. Хөдөө байдагсан бол цас, бороо сөрөөд эсвэл өвс ногоо ургахыг ажин гэлдрэхэд тань, үгүй бол манантан бараантах Богд уулынхаа оройг ширтэж, мансуурах утаан дундах Улаанбаатарынхаа хөл хөдөлгөөн, дуу чимээнд ядран цухалдах ахуйд тань миний бичлэг таны цээжний хаа нэгтээ мөнгөн хонх адил жингэнэж байгаасай гэж хүснэ. Орчлонгийн хамгийн дорой нэгэн ч ингэж бодох болов уу гэж санадгийм...

Нэгэндээ захидал бичиж, эсвэл уулзаж элэгсэг дотно үг хэлэлцэх нь моодноос гарч эхэлсэн эринд бид амьдарч байна. Нүд нүдээ харалцахгүйгээр бичсэн месеж, нүүр нүүрэндээ хүрэлцэхгүйгээр хэлсэн үгс, итгэл сэтгэлээ нээхгүйгээр хамтарсан амьдрал дунд зүтгэсээр л явна. Өндөр хөгжилтэй улс гүрэн мэдээллийн дарангуйлалд автаж, эрдэмтэд нь атомыг дахин жижиглэх тухайд мөрөөдөж сууна. Буруу ч зүйл биш юм. Гэхдээ л....

Өдөр хоногийн утга учир юунд байдаг, амьдралын үнэ цэнэ гэж юу болох, гудамжаар алхаж яваа ганган хээнцэр хийгээд хээгүй даруу бүсгүй юу бодож явдаг хийгээд агаар, салхи, уул ус юу гэж шивнэдэг нь соёлт, дэвшилтэлт хүн төрөлхтөнд хамаагүй гэж үү? хэмээн гуниглан боддоог. Гэлээ ч Шекспир, Омар Хайам, Есенин, Ли Бай, Равжаа нарыг хүн төрөлхтөн мартах цаг өдий байна даа гэж бодох, итгэх дуртай юм аа би.

Монгол хэмээх агуу их гүрний Хэвлэл мэдээлэл хэмээх мундаг армийн жагсаалын цэрэг юм аа би. Нацагдорж, Равжаа, Явуухулангийн мөрөөн үлдээсэн Монгол эх нутаг дээр, баруун Алтайн их туульс дор уярч өссөний хэрэг юу билээ? :-) Арван дөрөвтэйдөө анх сэтгэл дэх учралаан ил гаргаж эвлүүлснээс хойш дахин 14 жил өнгөрчээ. Дэвтэрт буй, бас блогт орж буй бичлэгүүд минь хүүхэд болоод идэрхэн насны минь сэтгэлийн ноорог, энэ л цаг үеийн жаргал зовлон хосолсон ертөнц минь билээ. Замбараагүй бодол, хөглөрсөн их бичиг цаас, ажил дээрээ болоод гэрт орших цэмцгэрдүү хэрнээ оюунлаг ахуй....ерөөсөө залуу насны минь тухай тэмдэглэл юм.

Хүмүүсийн алга ташилтанд толгой эргэж, тэднээс олон олон захидал авч, хэн нэгний амнаас өөрийн тухай магтаал сонсож, харсан эрчүүл бүхэн хөлний тэгш, хөхний сайхныг магтах ахуйд танихгүй айлаас бяцхан охин чихэр өвөртлөөд гарах адил баярлан хөөрдөг бөгөөд үүнийгээ муу зүйл биш гэдэгт итгэдэг ээ. Энэ бүхэнд ойртуулсан, намайг найраг болоод нийтлэлийн орчинд оруулсан Суран багшдаа баярладаг аа. Төрсөн голомтонд минь түүх хууч, үлгэр домог, яруу найраг, хайр энэрлийн халуун гал бадарч, эдүгээ цагийн цөөн тооны сэтгүүлчдийн сайн сайхан бичлэгүүд сэтгэлийн минь ятгыг хөглөх шиг санагддаг. Тэд үгүйсэн бол би хэнсэн билээ?

Эмээгийнхээ зурагны дэргэд нулимс бөмбөрүүлэн суугаад сэтгэл зүрхэнд минь Эх орон, их нутаг, ард түмнээ гэх ИЖИЙ ХАЙР дахин мэндлэхийг мэдрэх хичнээн сайхан. Монгол минь үгүйсэн бол би ХҮН байхын хэрэг юусан билээ. Бичлэгээ баяжуулах, бийрээн барих шалтгааныг үүсгэж өдөөдөг хүн бүхэнд, юм болгонд БАЯРЛАЛАА гэж хэлье. Амьдралыг минь уян болгож буй, алхам тутамд түшин тулж буй дурлалт залуудаан баярлалаа.

Орчлонгийн хатууг зөөллөх гэж, гэрэл гэгээг нь өчүүхэн ч атугай нэмэх гэж холын замд гарсан гүнж билээ би. Энэ нь тийм ч амар хялбар зүйл биш ээ. Өсөх тусам бартаатай болдог уулын оргил юм. Цаст таван Богдын охин би юунаас шантрах билээ. Энэ л замын эхнээс буцах эрх, халшрах бодол хэзээ ч төрж байсангүй. Хэрэв тийм л аймхай байсан бол хайртыгаан тэвэрдэг, цэцэг тарьдаг, тэрлэг оёдог гартаа бичлэгийн хатан сумыг юу гэж анх атгаж, ган үзгийн хошуугаар үзэг цаас нийлүүлэхсэн билээ дээ.